گروه سیاسی-رجانیوز: چهل و ششمین قسمت از برنامه تلویزیونی گفت‌وگو محور «جهان‌آرا» روز شنبه 2 اردیبهشت روی آنتن شبکه افق سیما رفت.
به گزارش
رجانیوز به نقل از گزارش روابط عمومی شبکه افق سیما، در این برنامه عباس کدخدایی، سخنگوی شورای نگهبان و وحید یامین‌پور به عنوان مجری و کارشناس پیرامون «انتخابات و صلاحیت کاندیداهای ریاست جمهوری» به بحث و گفت‌وگو نشستند.
کدخدایی با گذشت 48 ساعت از اعلام نتایج بررسی صلاحیت‌ها از سوی شورای نگهبان که پنج‌شنبه شب، 31 فروردین ماه انجام شد در نخستین گفت‌وگوی زنده تلویزیونیش ضمن عرض تسلیت به مناسبت شهادت امام موسی کاظم(ع) در خصوص تفاوت دو مفهوم عدم احراز و رد صلاحیت کاندیداها از سوی شورای نگهبان گفت: سئوال با یک لسان حقوقی مطرح شده است و در این زمینه بارها توضیح داده‌ام، ولی به دلیل تخصصی بودن موضوع لازم است قدری بیشتر توضیح بدهم. قانون تفاوت‌هایی را بین انتخابات مجلس شورای اسلامی و انتخابات ریاست جمهوری قایل شده است. در انتخابات مجلس شورای اسلامی در ماده 28 شرایط و در ماده 30 موانعی را داریم، یعنی باید شرایط موجود و موانع مفقود باشند. شرایطی همچون التزام به اسلام و قانون اساسی نظام جمهوری اسلامی و داشتن مدرک تحصیلی.
وی افزود: در قانون انتخابات مجلس هم تأیید صلاحیت و هم رد صلاحیت داریم، یعنی جایی که شرطی وجود داشته و مانعی مفقود باشد، اما اگر مانعی باشد اصطلاحاً می‌گوییم رد یا عدم صلاحیت اتفاق افتاده است. ممکن است فردی را بشناسیم که علی‌رغم داشتن شرایط حداقلی مثلاً مدرک تحصیلی محکومیت یا سابقه‌ای علیه نظام داشته باشد. همین مانع اجازه نمی‌دهد او را تأیید کنیم. بنابراین این شخص در زبان عامیانه رد صلاحیت یا عدم تأیید صلاحیت میشود.
سخنگوی شورای نگهبان در ادامه با بیان اینکه «گاهی اوقات احراز شرایط هم دلیلی بر رد یا عدم تأیید صلاحیت است»، خاطرنشان کرد: مثلاً فردی که برای کاندیداتوری آمده است از نظر مدرک تحصیلی باید بررسی شود که مدرک تحصیلی را دارد یا ندارد، مثلاً اگر شرط سنی است، باید در سن قانونی باشد. یا در شرایط ریاست جمهوری مدیر و مدبر یا رجل مذهبی و سیاسی بودن باید وجود داشته باشد. ممکن است در مجلس شورای اسلامی هم این وضعیت اتفاق بیفتد که بعضی مواقع مانعی وجود ندارد، ولی شرایط فرد ثبت‌نام‌کننده برای اعضای شورای نگهبان احراز نمی‌شود.
عضو حقوق‌دان شورای نگهبان با تصریح اینکه «در انتخابات ریاست جمهوری قسمت اول، یعنی فقط شرایط را داریم»، اظهار داشت: منظور شرایطی است که اصل یکصد و پانزدهم ذکر کرده و بعد در قانون هم عیناً تکرار شده است. در اینجا چیز دیگری نداریم و اشاره به موانع نکرده است.
وی تأکید کرد: بنابراین در قانون انتخابات ریاست جمهوری اصولاً رد صلاحیت نداریم و همیشه رویه شورای نگهبان چنین بوده است که بعد از بحث و بررسی ثبت‌نام‌شده‌ها اسامی کسانی را که واجد شرایط ریاست جمهوری تشخیص داده می‌شوند به وزارت کشور اعلام می‌کنیم و در اینجا نسبت به بقیه هیچ اظهار نظری نمی‌شود و اصلاً ردی نداریم.
کدخدایی در خصوص این دوره از انتخابات ریاست جمهوری عنوان کرد: آقایان شورای نگهبان تشخیص دادند شرایط در یک یا چند نفر ـ که در این دوره شش نفر هستند ـ وجود دارد و در بقیه تشخیص داده نشده و ملاک این تشخیص داده نشدن در سایرین رأی اعضای محترم شورای نگهبان است.
وی در ادامه اشاره کرد: این شش نفر کسانی هستند که شرایط رئیس‌جمهور شدن را دارند، ولی بقیه کاندیداها یا این شرایط یا برخی از آن را نداشتند، یا در گذشته تشخیص داده شده شخصی واجد این شرایط بوده است، ولی الان رأی شورای نگهبان دارا بودن این شرایط برای آن فرد نیست. قطعاً شرطی از او زایل شده است یا اعضای شورای نگهبان عوض شده‌اند و تشخیص اعضای جدید این است که این فرد واجد آن شرایط نیست.
سخنگوی شورای نگهبان در پاسخ به این سئوال که «مکانیسم رأی‌گیری در این شورا چیست؟» تبیین کرد در مصوبات این‌طور است که حد نصاب کمترین رأی در شورای نگهبان اصطلاح نصف به علاوه یک، یعنی هفت نفر است، ولی در تفسیر سه‌چهارم رأی لازم هست. پرونده و اسم ثبت‌نام‌شده‌ها در شورای نگهبان مطرح میشود و هر کدام از اعضای شورای نگهبان اظهار نظر می‌کنند، اگر سئوالی داشته باشند آن را مطرح می‌کنند. گاهی اوقات ممکن است خودشان نکته‌ای داشته باشند که مطرح می‌سازند.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: بعضی مواقع از دوستان اجرایی خواسته میشود در باره موضوع تحقیق بیشتری کنند. همه این تلاش‌ها برای این است که در ظرف زمان تعیین‌شده هرگونه ابهام برای اعضای شورای نگهبان برطرف شود. نهایتاً اقدام به رأی‌گیری می‌کنیم و هر فردی که کف رأی، یعنی هفت تا یا بیشتر از کف رأی را داشته باشد طبیعتاً واجد شرایط شناخته میشود.
سخنگوی شورای نگهبان در راستای برطرف ساختن این شائبه که ممکن است برخی از اعضای شورای نگهبان تحت تأثیر سلیقه سیاسی یا گرایش خاصشان رأی بدهند تا توجه به شرایطی که در قانون آمده است، اظهار داشت: به هر حال در هر جایی که یک فرد یا چند فرد یا گروهی را برای تشخیص موضوعی تعیین می‌کنید ناچارید بر اساس نظر آنها عمل کنید. مثلاً در قضاوت، داوری و حکمیت با وجود وضع قانون تشخیص مجرم بودن را به عهده شخص قاضی گذاشته‌اید. در مجلس هم همین‌طور است.
وی تصریح کرد: به‌رغم اینکه شورای نگهبان از این لحاظ تحت فشار است، اما فشارپذیر نیست. اعضای شورای نگهبان بر اساس تشخیصی که از پرونده، سابقه و شناخت از فرد پیدا می‌کنند رأی مثبت یا منفی می‌دهند.
کدخدایی در خصوص «مصلحت‌سنجی و در نظر گرفتن مصلحت نظام در رأی‌گیری‌های خود» ضمن اشاره به فرمایش حضرت امام(ره) که شورای نگهبان مصالح عالی نظام را مد نظر قرار بدهد، گفت: طبعاً منِ نوعی به عنوان یک عضو وقتی می‌خواهم در باره یک کاندیدا رأی بدهم ممکن است با آن نگاه رأی مثبت یا منفی بدهم. به هر حال این رأی من و ابزاری است که قانون‌گذار در اختیارم قرار داده است و با تشخیصم این کار انجام می‌گیرد، ولی بحث‌هایی از این قبیل که فلانی ممکن است رأی بیاورد یا نیاورد اصلاً و ابداً در شورای نگهبان مطرح نمی‌شود.
عضو حقوق‌دان شورای نگهبان با تأکید بر این نکته که «دوره فعلی با ادوار گذشته متفاوت است و تحلیل‌ها و نظرات مردم در رسانه‌ها بازنمایی میشود»، خاطرنشان کرد: به¬عنوان یک تصمیم جمعی بعید است رخدادهای پس از انتخابات سال 1388 مؤثر باشد در اینکه شورای نگهبان مصلحت بداند کسی صرف‌نظر از اینکه واجد شرط هست یا نیست، تأیید صلاحیت بشود یا نشود، اما ممکن است افراد با توجه به جمیع جهات نسبت به یک فرد رأی مثبت یا منفیشان را اعلام بدارند.
وی افزود: همه اینها در چهارچوب اصل یکصد و پانزدهم می‌گنجند. وقتی از رجال، مدیریت و مدبر بودن صحبت می‌کنید قابل توجیه هست که آیا واقعاً کسی که قرار است سکان اداره کشور را به دستش بدهید صالح می‌دانید یا خیر. تصمیم بسیار حساسی است و ممکن است افراد با توجه به این نگاه کلان تصمیم بگیرند. نمی‌شود این قضیه را نفی کرد.
عضو شورای نگهبان در پاسخ به این پرسش که «آیا امکان اعتراض برای کاندیداهایی که احراز شرایط نشده‌اند وجود دارد؟» گفت: در بحث انتخابات ریاست جمهوری چون رد صلاحیت نداریم، قانون‌گذار هم فرصت اعتراض و شکایت در نظر نگرفته، برخلاف مجلس که زمان‌های مختلفی را در نظر گرفته است که نهایتاً دو بار در شورای نگهبان بررسی میشود، اما افراد می‌توانند نظراتشان را اعلام کنند. تنها چیزی که در قانون انتخابات ریاست جمهوری وجود دارد این است که ثبت‌نام کنندگان می‌توانند مدارک مثبته خودشان را برای شورای نگهبان در طول رسیدگی ارسال کنند.
وی تصریح کرد: بعد از رسیدگی و اعلام نظر هیچ چیزی پیش‌بینی نشده و رویه هم این نبوده است، ولی باز هم افراد اعتراض می‌کنند، مثلاً یکی از افرادی که شرایطش احراز نشده بود مجموعه‌ای از سوابق قبل و بعد از انقلاب، پست‌های مختلف و احکام اجراییش را برایم فرستاده بود، ولی چنین کارهایی بی‌اثر است و برای این اعتراضات هیچ مرحله‌ای در قانون پیش‌بینی نشده است. بعید است این شش تا هفت تا شود و یک محال قانونی است.
عضو حقوق‌دان شورای نگهبان تأکید کرد: در انتخابات ریاست جمهوری سال 1384 با درخواست جمعی از رهبر معظم انقلاب ایشان با حکم حکومتی معین و مهرعلیزاده را جزو کاندیداها در نظر گرفتند که خروجی سیستم رسیدگی عادی شورای نگهبان و قانون انتخابات نبوده و حکم جدایی است که بر اساس اختیارات رهبری نظام در قانون اساسی اعمال شد که هر وقت انجام شود تابع هستیم. تاکنون یک بار این اتفاق افتاده است و بعید می‌دانم در انتخابات این دوره شاهد چنین اتفاقاتی باشیم.
وی در پاسخ به این سئوال که «با توجه به اینکه بعد از انتخابات سال 1388 تأیید نتایج انتخابات توسط شورای نگهبان یا برخی از گرایش‌های سیاسی بعضی از اعضای آن و در سال 1392 عدم احراز صلاحیت مرحوم آقای هاشمی رفسنجانی پررنگ بود و چالش‌ها و مباحثات جدی پیرامون آنها شکل گرفت، در دوره فعلی چه مسئله‌ای برای شورای نگهبان این‌چنین پررنگ و مسئله‌ساز شد؟» با بیان اینکه که رسانه‌ای‌ها باید این قضیه را حدس بزنند، اظهار کرد: خوشبختانه مسئله خاصی نداشته‌ایم و همه امور به‌درستی و بر اساس مکانیسم پیش‌بینی شده پیش رفت. شورای نگهبان بر اساس وظیفه قانونیش وارد بررسی صلاحیت‌ها شد و در دو دوره‌ای که اشاره کردید واقعاً از طرف شورای نگهبان مسئله‌ای نبود، ولی در بیرون و فضای سیاسی کشور مباحثی مطرح میشد.
کدخدایی با اشاره به حضورش در شورای نگهبان در انتخابات سالهای 1388 و 1392 یادآور شد: این دوره در مقایسه با دو دوره گذشته از نظر توافقی که داشتیم و زمانی که برای بررسی‌ها صرف شد کم‌مسئله‌تر بود.
وی در پاسخ به این سئوال که «مفاهیمی مانند نفوذ و فساد اقتصادی چقدر مورد نظر شورای نگهبان در احراز صلاحیت‌ها بوده است» با اشاره به اینکه «نسبت به افراد ناچاریم همه جوانب را بررسی کنیم و اگر مسئله‌ای وجود داشته باشد در شورا مطرح میشود» افزود: شاخص مهمی که در همه ادوار مدنظر داریم و رهبر معظم انقلاب روی آن تأکید دارند مشارکت گسترده مردمی در انتخابات است، چون انتخابات یک مسئله تعیین کننده است و در سالهای گذشته شاهد این هستیم که این شاخص تأثیرات زیادی هم نسبت به دفع تهدیدات دشمن دارد و هم در ثبات سیاسی کشور مؤثر است.
عضو شورای نگهبان در پاسخ به این سئوال که «آیا صلاحیت رئیس‌جمهور مستقر برای دور دوم هم تضمین شده است» تأکید کرد: طبق قانون در همه انتخابات صلاحیت افراد برای همان دوره است و گاهی اوقات هم دوستان سئوال می‌کنند که چرا فلانی در انتخابات قبل رد شد و الان تأیید شد، به‌خاطر همین است که ما بررسی صلاحیت‌ها را در هر دوره داریم.
کدخدایی در واکنش به این نکته که از طرف بعضی از فقهای شورای نگهبان بحث کف صلاحیت‌ها و سقف صلاحیت‌ها مطرح شده بود تصریح کرد: شاید منظور این بوده که شرایط حداقلی است و اگر قرار باشد شایستگی‌ها را ملاک قرار دهیم، این شایستگی‌ها شرایط سخت‌تری داشته باشد، اما بر حسب ظاهر مقصود شرایطی بوده که برای انتخابات ریاست جمهوری و مجلس در نظر می‌گیریم.
عضو حقوق‌دان شورای نگهبان در توضیح این مطلب که «چطور میشود تعداد زیادی از مردم یک فرد را به‌عنوان رئیس‌جمهور قبول کنند، اما شورای نگهبان صلاحیت لازم را برای وی احراز نکند» بیان داشت: قانون‌گذار قانون اساسی و قوانین عادی، مکانیزم‌هایی را پیش‌بینی کرده¬اند و تا زمانی که این مکانیزم‌ها وجود دارد ما باید در آن چهارچوب حرکت کنیم.
وی ادامه داد: ما باید در چهارچوب روش‌هایی که قانون اساسی و قانون عادی برای ما پیش‌بینی کرده حرکت کنیم و طبیعی است این چارچوب‌ها تا زمانی که تأمین نشود نمی‌توانیم سراغ روش‌های دیگری برویم. مثل اینکه در جایی مردم فکر کنند یک فرد بی‌گناه است، ولی قاضی تشخیص میدهد آن فرد مجرم است.
کدخدایی با بیان اینکه «در بحث انتخابات قانون‌گذار یک روش دوگانه را در نظر گرفته است» گفت: قانون‌گذار مقدمات و شرایطی را در نظر می‌گیرد که اگر آن شرایط حاصل شد مردم از بین گزینه‌ها به گزینه موردنظر خود رأی دهند.
وی با اشاره به وضعیت حاکم بر انتخابات ریاست‌جمهوری امریکا با بیان اینکه «کالج¬هایی در انتخابات امریکا وجود دارد که واسط بین مردم و نامزدها هستند که مردم به کالج‌ها رأی می‌دهند و کالج‌ها فرد را انتخاب می‌کنند» اضافه کرد: در فلسفه این مسئله در تاریخ امریکا این‌گونه ذکر شده که ممکن است افرادی ناصالح خود را به مردم تحمیل کنند و چون مردم همه را نمی‌شناسند دچار اشتباه می‌شوند، ولی این یک مبنای عقلی دارد و براساس یک تجربه بشری است که مکانیزم‌های متفاوتی را برای احراز صلاحیت و تصدی پست‌های اصلی پیش‌بینی میکند.
سخنگوی شورای نگهبان در باره ضرورت توضیح دادن مبنای تصمیمات این شورا به مردم اظهار داشت: در چهارچوبی که قانون برای شورای نگهبان ترسیم کرده آمده اول باید مدارک و مستندات بررسی شود و نهایتاً با رأی اعضای شورای نگهبان تصمیم نهایی گرفته میشود.
وی با طرح این پرسش که چطور میشود ذهنیت و تشخیص اعضای شورای نگهبان را در خصوص احراز صلاحیت یک نامزد بیان کرد گفت: ممکن است یک عضو شورای نگهبان با یک تصوری رأی مثبت یا منفی به یکی از نامزدها بدهد، این ذهنیت و تشخیص انفرادی خود اعضا است.
عضو حقوق‌دان شورای نگهبان با بیان این مطلب که «در بحث انتخابات در زمانی خودم این پیشنهاد را داشتم که اگر مسائل خلاف عفت پیش نیاید و حرمت افراد هتک نشود مذاکرات مربوط به بررسی صلاحیت‌ها را به‌صورت مشروح پخش کنیم» گفت: حتی معتقد هستم باید آرای اعضای شورای نگهبان علنی باشد، ولی این وضعیت هنوز در کشور ما پذیرش عام ندارد.
کدخدایی در باره حضور افراد مختلف در ثبت‌نام انتخابات ریاست‌جمهوری اظهار کرد: در انتخابات ریاست‌جمهوری چند نکته وجود دارد؛ اصل 115 که بر رجال مذهبی و سیاسی بودن تأکید دارد، شخصیت برجسته‌ای در کشور را مثال میزند که سابقه مدیریت مؤثری داشته باشد و در حوزه‌های مذهب و سیاست توان‌مندی‌هایی را داشته باشد، اکثریت این افراد این ویژگی‌ها را نداشتد.
وی ادامه داد: در زمانی مجلس می‌خواست قانونی را وضع کند و دو مصوبه هم داشتند، ولی چون بند 9 اصل 110 تشخیص شرایط را بر عهده شورای نگهبان نهاده بود، آقایان در شورای نگهبان گفتند اگر این کار انجام شود، پس مجلس می‌تواند هر بار اینها را تغییر دهد و یک مانع قانون اساسی داشتیم، اما این دوره که مقام معظم رهبری سیاست‌های کلی انتخابات را ابلاغ کردند، در جزء پنج بند 10 تأکید شده که شاخص‌ها و معیارها رجل مذهبی و سیاسی و مدیر و مدبر بودن توسط شورای نگهبان تعیین شود که این کار را به کارشناسان سپردیم.
عضو شورای نگهبان در پاسخ به این سئوال که «چرا فردی که 8 سال رئیس جمهور کشور بوده الان صلاحیت او احراز نمی‌شود» گفت: به هرحال این شرایط باید احراز شود و موجود باشد. موضوع ایشان هم مثل بقیه افراد طرح شد و هرکسی آزادانه نظر خود را گفت و نهایتاً رأی‌گیری کردیم که رأی لازم را نداشتند.
وی ادامه داد: شورای نگهبان و کلیت نظام برای مردم کار میکند و این طبیعی است که ما به خواست مردم توجه داریم، اما این نگاه مردم را در چارچوب و قالب قانون تشخیص می‌دهیم و باید ببینیم قانون چه چیزی از ما خواسته است. ما باید بررسی کنیم که ملاک‌ها نسبت به مصادیق وجود دارد یا خیر و بعد رأی‌گیری ¬کنیم.
کدخدایی تأکید کرد: اگر یک روز مشروح مذاکرات منتشر شود مردم خوب ما خواهند فهمید که همه این نکات در شورا مطرح شده بود.
عضو شورای نگهبان در پاسخ به این سئوال که «آیا توصیه رهبر معظم انقلاب برای عدم حضور فردی مؤثر بوده است یا خیر» گفت: شورای نگهبان تا زمانی که قانون هست نگاه دیگری ندارد و فقط در چارچوب قانون تصمیم می‌گیرد، مگر اینکه توصیه رهبر معظم انقلاب به‌عنوان «حکم حکومتی» مطرح شود که در این مورد ما حکم حکومتی خاصی نداشتیم.
کدخدایی در بخش پایانی این گفت‌وگو در باره نتایج بررسی صلاحیت‌های کاندیداهای شورای شهر گفت: البته این موضوع ارتباطی با شورای نگهبان ندارد، ولی در این موضوع هم باید ساختار مناسب‌تری برای نظارت دقیق‌تر وجود داشته باشد.
